Thư viện tỉnh - Đẩy mạnh đổi mới công tác phục vụ bạn đọc thiếu nhi
Công tác phục vụ bạn đọc luôn được coi là công tác quan trọng nhất của thư viện. Thông qua công tác phục vụ bạn đọc, vốn tài liệu của thư viện được sử dụng một cách có hiệu quả, nhờ đó phát huy được vai trò xã hội của thư viện. Các thư viện luôn coi bộ phận phục vụ bạn đọc là “tiền tuyến” là “mặt trận” bới lẽ công việc phục vụ bạn đọc vừa phải “làm dâu trăm họ”, cần có tính kỷ luật cao, vừa đòi hỏi nhiều kỹ năng: Kỹ năng chuyên môn, kỹ năng giao tiếp, kỹ năng xử lý tình huống…
Công tác phục vụ bạn đọc là khâu cuối cùng trong toàn bộ hệ thống dây chuyền của công tác thư viện nói chung và công tác bạn đọc nói riêng nhưng lại mang tính quyết định tới sự thành bại của các khâu trước đó: bổ sung, xử lý nghiệp vụ, xây dựng bộ máy tra cứu. Các công đoạn này, dù làm tốt đến đâu nhưng công tác phục vụ bạn đọc không tốt thì thành quả của các công đoạn ấy đều trở nên vô nghĩa. Kết quả của công tác phục vụ bạn đọc cũng quyết định kết quả hoạt động của một thư viện, đó là lượt bạn đọc và lượt sách luân chuyển. Đây là một trong những tiêu chí quan trọng để đánh giá hiệu quả hoạt động của thư viện.
Nhận thức rõ điều đó, thư viện tỉnh Hà Nam luôn đặc biệt coi trọng công tác phục vụ bạn đọc nhất là bạn đọc thiếu nhi, coi đó là hoạt động mang tính chiến lược hướng tới với mục tiêu “xây dựng phong trào đọc sách trong xã hội, góp phần xây dựng có hiệu quả thế hệ đọc tương lai”.
Ngay từ đầu năm, ban lãnh đạo Thư viện tỉnh đã chú trọng đến công tác bổ sung, đến nay tổng kho sách có 113.707 bản sách, sách thiếu nhi đã có hơn 38.000 bản (kho thiếu nhi 20.213, kho mượn 10.000, kho lưu động 7.821 bản sách, … loại báo - tạp chí. Sách dành cho thiếu nhi khá phong phú, đa dạng (sách dạy kỹ năng sống, tâm lý lứa tuổi, truyện tranh, truyện đạo đức, sách lịch sử địa lý, sách tham khảo, văn học, bổ trợ kiến thức giúp các em học mà chơi - chơi mà học…) đảm bảo phù hợp về nội dung, lôi cuốn về hình thức, đáp ứng được nhu cầu học tập cũng như giải trí của bạn đọc trong độ tuổi từ mầm non đến THCS. Phòng đọc thiếu nhi tổ chức dưới dạng kho mở. Ở đây, sách được sắp xếp khoa học, hợp lý theo từng môn ngành tri thức, có chỉ dẫn cụ thể, giúp các em nhanh chóng định hướng, tiếp cận được nguồn tài liệu phù hợp với nhu cầu. Việc các em có thể trực tiếp khám phá, tìm kiếm, lựa chọn tài liệu cho mình không chỉ tạo tâm lý thoải mái, phát huy được tính chủ động, tích cực, nâng cao năng lực tìm kiếm thông tin mà còn có thể tạo cơ hội để các em nảy sinh nhu cầu đọc.
Đầu năm 2025, thư viện đã tiến hành bổ sung, xử lý nghiệp vụ kịp thời 4.860 bản sách, trong đó có hàng nghìn bản sách thiếu nhi kịp thời đưa ra phục vụ đáp ứng nhu cầu đọc của các em. Những đầu sách mới nhất dành cho lứa tuổi thiếu nhi đã được cập nhật, sẵn sàng phục vụ các em trong mùa hè cao điểm. Vào dịp hè, để đảm bảo bảo các em nhận được sự phục vụ tốt nhất, Thư viện luôn quan tâm tăng cường thêm cán bộ cho phòng đọc Thiếu nhi. Bên cạnh việc hướng dẫn các em sử dụng thư viện, tìm kiếm tài liệu, có phương pháp đọc phù hợp cán bộ thư viện của phòng đọc thiếu nhi còn quan tâm khảo sát, nghiên cứu nhu cầu, tiếp nhận và tổng hợp các ý kiến đóng góp để đề xuất các biện pháp nâng cao chất lượng phục vụ bạn đọc (bổ sung sách phù hợp, kịp thời, đúng yêu cầu; đẩy mạnh hoạt động trưng bày, giới thiệu sách; định hướng cho các em có xu hướng đọc hiệu quả (cân bằng giữa nhu cầu giải trí - học tập - tích lũy kiến thức vì trẻ em thường dành nhiều thời gian cho truyện tranh, ít đọc truyện chữ và sách tham khảo).
Ngoài việc chú trọng công tác phục vụ tại chỗ, công tác phục vụ lưu động và luân chuyển sách, báo phục vụ bạn đọc thiếu nhi cũng được thư viện quan tâm thực hiện. Hàng năm, có hàng chục nghìn bản sách thiếu nhi đã được đưa về phục vụ nhiều đơn vị thư viện trường học. Thư viện tỉnh còn tăng cường hướng dẫn nghiệp vụ, xếp sách nghệ thuật và đẩy mạnh hoạt động luân chuyển tài liệu:
Kết quả, 6 tháng đầu năm 2025, Thư viện đã phục vụ 26.420 lượt bạn đọc; 56.200 lượt tài liệu lượt sách báo phục vụ bạn đọc; cấp mới 565 thẻ bạn đọc. Từ cuối tháng 5, thời điểm nghỉ hè của học sinh, mỗi ngày có hàng trăm em đến đọc sách, truyện tại Thư viện tỉnh. Em Phạm Anh Dũng, học sinh lớp 9A6, Trường THCS Trần Phú (Tp. Phủ Lý) chia sẻ: Mấy năm nay, hè nào em cũng đến thư viện mượn và đọc truyện, sách. Đến thư viện những ngày hè này, em rất thích vì vừa được giải trí, vừa được bổ sung thêm nhiều kiến thức và nâng cao hiểu biết của mình. Còn em Lương Ngọc Thảo Nguyên, học sinh lớp 7A3, Trường THCS Trần Quốc Toản cho biết: Ngày nào em cũng rủ các bạn đến thư viện đọc truyện vì ở đây không gian yên tĩnh, thoáng mát, lại có đủ các loại sách, truyện cho chúng em thoải mại lựa chọn theo ý thích. Đưa con gái học lớp 5 đến đọc truyện từ đầu giờ chiều, chị Đào Hải Yến, tổ 5D, phường Châu Cầu chia sẻ: Sau thời gian học kéo dài, bắt đầu vào hè là tôi thường xuyên đưa con gái đến đọc truyện tại Thư viện tỉnh. Đây là điểm đến bổ ích được các cháu yêu thích bởi lẽ các cháu không chỉ được thư giãn, bồi đắp tâm hồn mà còn được khám phá, tìm hiểu thêm kiến thức về lịch sử, khoa học, kỹ năng sống phù hợp với lứa tuổi của mình.
Không chỉ tăng số lượng sách, báo và duy trì hoạt động đều đặn phục vụ thiếu nhi trong dịp nghỉ hè, những năm qua, trước và trong dịp hè, Thư viện tỉnh còn tích cực phối hợp với thư viện trường học tổ chức phục vụ thư viện lưu động và luân chuyển sách tới các em học sinh.
Ngoài ra, Thư viện tỉnh còn luân chuyển 3.000 bản sách đến trường THPT Lý Thường Kiệt (huyện Kim Bảng), THCS&THPT Nguyễn Tất Thành; THCS Đạo Lý (huyện Lý Nhân); Tỉnh Đoàn Hà Nam và Trung tâm Lưu trữ tỉnh và phục vụ thư viện lưu động 08 điểm trường Tiểu học và THCS trên địa bàn TP. Phủ Lý và huyện Kim Bảng, góp phần phục vụ nhu cầu của bạn đọc thiếu nhi ở các địa phương trong toàn tỉnh. Ngoài ra, thư viện tỉnh còn hỗ trợ hướng dẫn trường THCS Đạo Lý, Trung tâm lưu trữ và Tỉnh Đoàn Hà Nam trưng bày và xếp sách nghệ thuật với gần 2.000 bản sách phục vụ “Đại hội cháu ngoan Bác Hồ” tỉnh Hà Nam và xây dựng trường đạt chuẩn cấp độ II,…
Bên cạnh đó, thư viện tỉnh, còn có các hoạt động sáng tạo: Phối hợp với các thư viện trường học trên địa bàn toàn tỉnh phục vụ thư viện lưu động, tổ chức ngày hội đọc sách: các em được chơi trò chơi “Đố vui có thưởng” các em có câu trả lời đúng sẽ được nhận phần quà là sách hoặc đồ dùng học tập; cán bộ thư viện thiếu nhi còn trao đổi với các em về những cuốn sách hay, về những bài học em học từ trang sách; khuyến khích các em vẽ tranh về những cuốn sách em thích,… nhằm thu hút và hướng các em đến việc đọc sách một cách chủ động, tích cực.
Nhờ làm tốt các công tác trên nên thư viện tỉnh thu hút đông bạn đọc thiếu nhi đến với thư viện nhất là dịp hè, hàng năm số thẻ thiếu nhi 600 thẻ chiếm 66% trong tổng số thẻ toàn thư viện 900 thẻ.Tuy nhiên, phòng đọc thiếu nhi chưa được trang trí bắt mắt, hấp dẫn thiếu nhi, diện tích còn hẹp, trang thiết bị chưa nhiều, …
Đến Thư viện tỉnh trong dịp hè này, tại phòng đọc dành cho thiếu nhi ở cả 2 địa điểm: tầng 2 nhà Văn hóa tỉnh và Trung tâm hoạt động Thanh thiếu nhi đều có rất đông thiếu niên, nhi đồng tìm và đọc sách, truyện. Giám đốc Thư viện tỉnh ông Đinh Trung Hiếu cho biết: Trong dịp hè, Thư viện tỉnh luôn thu hút đông đảo bạn đọc, đặc biệt là ở phòng thiếu nhi có rất đông em nhỏ đến đọc truyện, sách. Phòng có đủ các điều kiện cần thiết như ánh sáng, quạt mát, bàn ghế sạch sẽ, ngăn nắp… Đội ngũ thủ thư, người phục vụ bạn đọc luôn có thái độ hoà nhã, thân thiện, tạo sự thoải mái, gần gũi cho các em. Thư viện tỉnh cũng đổi mới các thủ tục cấp, đổi thẻ, đảm bảo tiện lợi, nhanh chóng, đơn giản, trên tinh thần tạo mọi điều kiện thoải mái nhất cho độc giả. Đặc biệt, trong tháng 4/2025 để hưởng ứng các hoạt động chào mừng Ngày sách và Văn hóa đọc Việt Nam và tháng 6 nhân kỷ niệm ngày Quốc tê Thiếu nhi Thư viện tỉnh đã tặng 600 bản sách cho trường TH Thanh Hà (huyện Thanh Liêm) và trường THCS&THPT Nguyễn Tất Thành, nhà văn hóa xã Văn Lý (huyện Lý Nhân) và tỉnh đoàn Hà Nam. Đồng thời, thư viện tỉnh còn trao tặng 500 thẻ đọc miễn phí cho các em học sinh trường THCS Lam Hạ và trường TH, THCS &THPT Nguyễn Tất Thành.
Thời gian tới, để tăng cường công tác phục vụ bạn đọc thiếu nhi, thư viện tỉnh cần quan tâm một số vấn đề: Về công tác cán bộ, cần quan tâm đào tạo và đào tạo lại cán bộ thư viện phục vụ thành phần bạn đọc thiếu nhi, vì đây là bạn đọc mang tính đặc thù, cán bộ phục vụ bạn đọc thiếu nhi ngoài việc am hiểu các kiến thức về tự nhiên, xã hội, về sách, về thư viện còn phải nắm bắt được tâm sinh lý, sở thích của từng bạn đọc và biết tổ chức các hoạt động tập thể,... để tạo sự thích thú đọc cho các em. Về xây dựng vốn tài liệu, cần đầu tư kinh phí bổ sung vốn tài liệu phong phú, đa dạng hơn nữa đáp ứng nhu cầu đọc cho bạn đọc thiếu nhi ở mọi lứa tuổi khác nhau, kể cả lứa tuổi Tiểu học, mẫu giáo. Về xây dựng phòng phục vụ bạn đọc thiếu nhi thư viện tỉnh theo hướng hiện đại, cần tăng cường đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị hiện đại phù hợp với đặc thù, tâm sinh lý, lứa tuổi của các em, tạo ra một không gian, môi trường đọc lành mạnh, thân thiện và trở thành nơi học tập, vui chơi cho thiếu nhi trong tỉnh. Tiếp tục đổi mới các phương thức phục vụ bạn đọc thiếu nhi; tăng cường các dịch vụ phục vụ bạn đọc thiếu nhi: phục vụ nghe nhìn, tra cứu trực tuyến, interrnet, phục vụ lưu động, tuyên truyền giới thiệu sách, triển lãm sách mới, sách chuyên đề, đổi mới có sáng tạo các hình thức tuyên truyền giới thiệu sách, kể chuyện theo sách, điểm sách, vẽ tranh theo sách. Tăng cường công tác xã hội hóa công tác phục vụ bạn đọc thiếu nhi nhằm huy động mọi nguồn lực của các cơ quan, đoàn thể, cá nhân trong và ngoài tỉnh cho việc duy trì, phát triển văn hóa đọc cho thiếu nhi; phối hợp chặt chẽ với tổ chức đoàn thanh niên, ngành giáo dục và đào tạo để tổ chức tốt hoạt động đọc sách, báo cho thiếu nhi.
Đọc sách, báo là một trong những hoạt động thiết thực vào dịp nghỉ hè của các thiếu niên, nhi đồng. Đây là hoạt động cần được các cấp, ngành, các đoàn thể, tổ chức xã hội, nhà trường và gia đình quan tâm, tạo điều kiện thuận lợi. Với trách nhiệm chính trong công tác phục vụ hoạt động đọc của thiếu nhi, Thư viện tỉnh đã không ngừng nỗ lực đổi mới phương pháp phục vụ độc giả thiếu nhi, tạo sân chơi lành mạnh và bổ ích, giúp các em có một mùa hè ý nghĩa với tinh thần “học mà chơi, chơi mà học”.
Hà Dung