Trong lịch sử dân tộc và nhân loại, hình tượng người mẹ là một giá trị thiêng liêng và vĩ đại nhất. Không phải ngẫu nhiên, đã từ ngàn vạn năm nay, ở tất cả các quốc gia trên thế giới, người mẹ được tôn vinh như là một biểu tượng của lòng vị tha, yêu thương che chở và đức hy sinh đặc biệt là trong quan hệ gia đình. Đã bao lời ca ngợi, tôn vinh mẹ Việt Nam anh hùng nhưng mãi là không đủ bởi công lao vĩ đại, sự hy sinh vô bờ bến của các mẹ không có gì sánh nổi, hơn cả tượng đài.
Đương thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn cảm nhận sâu sắc công lao to lớn của những bà mẹ Việt Nam mất con trong cuộc kháng chiến. Ngày 20 tháng 10 năm 1966, nhân dịp 20 năm ngày thành lập Hội liên hiệp Phụ nữ Việt Nam, Người đã nói “Nhân dân ta rất biết ơn các bà mẹ hai miền Nam Bắc đã sinh đẻ và đã nuôi dạy các thế hệ anh hùng của nước ta”. Ghi nhớ công ơn, Đảng và Nhà nước ta đã phong tặng và truy tặng 139,275 Bà mẹ Việt Nam anh hùng trong đó hiện còn 4962 mẹ còn sống đang được các cơ quan, tổ chức và gia đình phụng dưỡng.
Để tri ân các mẹ Việt Nam anh hùng, nhà xuất bản Dân Trí đã xuất bản cuốn sách “Hơn cả tượng đài’ do Mạc Thành Chi biên soạn gồm 02 tập sẽ lần lượt giới thiệu những tấm gương sáng ngời của những người mẹ vĩ đại của dân tộc ta. Những bà mẹ của tất cả các vùng miền, các thời kỳ trong tình cảm ấm áp và tôn kính của dân tộc Việt Nam.
Nói đến mẹ Việt Nam anh hùng không thể không nhắc đến mẹ Nguyễn Thị Thứ sinh năm 1904 tại xóm Rừng, thôn Thanh Quýt, xã Điện Thắng, huyện Điện Bàn, tỉnh Quảng Nam, mẹ mất năm 2010 tại thành phố Đà Nẵng, thọ 106 tuổi. Mẹ là một trong những huyền thoại bất tử trở thành tượng đài của lòng yêu nước và đức hy sinh của người phụ nữ Việt Nam:
Tháng bảy lại về trời đổ mưa ngâu
Các con đi đâu sao không về với mẹ
Tháng bảy trời mưa lòng đau như xé
Các con không về mình mẹ một mâm
Nuôi con cháu trong cảnh đói nghèo lận đận nhưng khi Tổ quốc cần, mẹ vẫn động viên, tiễn các con ra chiến trường. Mẹ Thứ có 12 người con (11 con trai và 01 con gái) thì 09 con trai đã hy sinh. Con đầu và cũng là con gái duy nhất bà Lê Thị Trị là thương binh cũng được trao tặng danh hiệu Bà mẹ Việt Nam anh hùng khi có chồng và hai con là liệt sỹ. Hiếm có người mẹ nào trên thế giới này mang nhiều nỗi đau và sự hy sinh to lớn cho Tổ quốc nhiều như mẹ Thứ khi có 10 người con cùng 02 cháu ngoại hy sinh. Sự mất mát hy sinh của gia đình mẹ không có bút nào tả xiết.
Có một câu chuyện được kể rằng năm 1998 khi một đoàn khách nước ngoài về thăm mẹ Thứ, một nhà báo, cựu chiến binh người Hàn Quốc đã hỏi mẹ “Thưa bà, với quan niệm của người Á Đông, con cái là phúc lộc, là tài sản. Khi người con thứ tư, thứ năm tử trận, tại sao bà vẫn tiếp tục động viên những người con khác ra mặt trận”. Mẹ Thứ điềm tĩnh trả lời: “Ở nước tôi Cụ hồ đã dạy là “Không có gì quý hơn độc lập tự do” nên cứ là người Việt Nam, trong đó có các con, các cháu tôi đều sẵn sàng chiến đấu, hy sinh để giành lấy độc lập, tự do. Nếu còn chiến tranh, các con tôi, rồi cháu tôi vẫn sẽ tiếp tục ra trận để giành độc lập, tự do, bình yên mà hôm nay chúng tôi đang hưởng”. Người cựu chiến binh Hàn quốc sững người, rưng rưng nước mắt rồi thấp người xuống cầm tay xin lỗi mẹ.
Có lẽ không đâu trên thế giới này, những người mẹ, người vợ đằng đẵng mấy chục năm vừa chờ chồng, vừa gồng mình lên chống chọi quyết liệt với bão tố thiên nhiên, đêm ngày thắt lưng buộc bụng chắt chiu từng hạt gạo gửi ra tiền tuyến. Bao bà mẹ vừa tiễn con đi vừa khóc thầm lặng lẽ khi các con vĩnh viễn nằm lại chiến trường. Bao bà mẹ vừa nuôi con vừa cầm súng chiến đấu đến giọt máu cuối cùng để bảo vệ từng tấc đất thiêng liêng của quê hương. Những bà mẹ mảnh mai, gày gò nhưng lại có một nghị lực phi thường, một sức sống mãnh liệt không có gì khuất phục. Không phải ngẫu nhiên mà hình ảnh mẹ Việt Nam anh hùng lại đồng nghĩa với hai từ Tổ quốc. Đi khắp dọc dài đất nước, không nơi đâu chúng ta không chứng kiến sự hy sinh, lòng can đảm và nỗi mất mát hy sinh của các mẹ. Mỗi mẹ có một hoàn cảnh khác nhau nhưng cùng chung một nỗi đau. Nỗi đau được cô chắt bằng máu và nước mắt.
Đó là mẹ Việt Nam anh hùng liệt sỹ Nguyễn Thị Tua hy sinh ngày 2/10/1950 quê tại xã Định Hòa, thị xã Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương, mẹ có chồng và con trai là liệt sỹ. Đó là mẹ Trần Thị Mít ở Hải Phú, Hải Lăng, Quảng Trị có 7 người con, 01 con dâu và 01 cháu nội là liệt sỹ. Mẹ là Bà mẹ Việt Nam có nhiều thân nhân liệt sỹ nhất ở Quảng Trị. Tại Bảo tàng Phụ nữ Việt Nam ở Hà Nội, mẹ còn được ghi danh là 1 trong 10 Bà mẹ Việt Nam anh hùng tiêu biểu nhất của cả nước bởi những đóng góp của bản thân và sự hy sinh to lớn của những người ruột thịt thân yêu của mẹ.
Và còn rất nhiều các Bà mẹ Việt Nam anh hùng khác nữa như mẹ Phan Thị Khưởng ở Phú Yên, mẹ Phạm Thị Khai ở Long An, mẹ Phạm Thị Gắng ở Củ Chi, thành phố Hồ Chí Minh....trong đó một gia đình có ba chị em ruột là mẹ Việt Nam anh hùng. Đó là mẹ Bùi Thị Hải, mẹ Bùi Thị Tư và mẹ Bùi Thị Nhỏ ở Hàm Chính. Không thể nói hết những hy sinh, mất mát mà các mẹ đã trải qua. Có lẽ, đất nước nào càng nhiều anh hùng, đất nước ấy đã phải gánh chịu nhiều đau thương. Những dòng nước mắt khô cạn, những người con ngã xuống, những bà mẹ vĩ đại...đã viết lên một khúc tráng ca oai hùng về thế hệ của những người con anh hùng. Có lẽ không đâu trên thế giới này, người mẹ Việt Nam chịu nhiều hy sinh mất mát đến thế. Nhưng đó là sự hy sinh vì sự tồn vong của dân tộc, sự hy sinh mang lại sức sống bất diệt cho Tổ quốc.
Mẹ sinh ra các con ở trên đời
Nuôi con lớn mong là nơi điểm tựa
Khi tuổi về già tối đèn tắt lửa
Giờ mẹ đang ngồi tựa cửa chờ ai
Các con hy sinh trong trận chiến kéo dài
Mẹ không mong có tượng đài hoành tráng
Mẹ hy sinh cả đời cho cách mạng
Mong cuộc đời này tươi sáng hơn thôi
Trân trọng những công ơn của các Mẹ Việt Nam anh hùng, Đảng, Nhà nước đã cho xây dựng quần thể tượng đài Mẹ Việt Nam anh hùng lấy nguyên mẫu là mẹ Thứ với một ý tưởng: Mẹ là nguồn suối bao la vô tận, là linh hồn của đất nước. Mẹ sinh ra từ mảnh đất anh hùng, rồi sinh ra những người con anh hùng và sẽ lại hóa thân vào đất vào non nước Việt Nam. Mẹ sẽ sống mãi ngàn đời và vẫn tiếp thêm nguồn sức mạnh cho các thế hệ trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
92 câu chuyện về các bà mẹ Việt Nam anh hùng trong hai tập của cuốn sách là là những câu chuyện sống động, đau thương nhưng cũng rất hào hùng. Chúng ta vô cùng tự hào về những Bà mẹ Việt Nam anh hùng và Dân tộc Việt Nam mãi ghi tạc công ơn trời biển, những chiến công chói ngời bản lĩnh và nỗi đau thương nhức nhối của những người mẹ đã dũng cảm hy sinh cho Tổ quốc và nhân dân.
Hồng Anh