Kính thưa các quý vị và các bạn !
Một thời Quảng Trị - Một thời hào hùng bởi bao kỳ tích mà quân dân ta đã lập nên trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước. Cùng với biết bao mảnh đất quả cảm, kiên cường của Tổ quốc mảnh đất Quảng Trị huyền thoại là minh chứng hùng hồn của đỉnh cao khí phách và trí tuệ Việt Nam trong thời đại Hồ Chí Minh chói lọi.
Nhân dịp Kỷ niệm 46 năm giải phóng Miền Nam, thống nhất đất nước (30/4/1975 - 30/4/2021). Thư viện tỉnh Hà Nam trân trọng giới thiệu cuốn sách “Một thời Quảng Trị” của Thượng tướng TS. Nguyễn Huy Hiệu, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng, do Đại tá, nhà báo Lê Hải Triều chấp bút, được Nhà xuất bản Quân đội Nhân dân ấn hành năm 2008.
Với 538 trang sách, bằng một trí nhớ tuyệt vời của một vị tướng trận, một nhà nghiên cứu chiến lược, chiến thuật quân sự, Tướng Nguyễn Huy Hiệu đã làm sống lại một Quảng Trị với muôn vàn chiến công và ngàn vạn nỗi đau trong những năm tháng không thể nào quên trên mảnh đất mà ông đã từng ở và chiến đấu. Quảng Trị là chiến trường mà ông đã từng gắn bó nhiều nhất với đầy ắp những kỷ niệm vui buồn. Một thời Quảng Trị là cuốn hồi ức chiến tranh đặc sắc mà ông đã dồn cả tâm huyết của mình để hòan thành.
Kính thưa các quý vị và các bạn !
Thượng tướng Nguyễn Huy Hiệu đã viết trong cuốn hồi ức: “Tôi nghĩ phải bằng mọi cách để có thể nói lại với mai sau về những sự tích của cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, để các thế hệ mai sau không lãng quên quá khứ của dân tộc, không lãng quên Một thời Quảng Trị - mảnh đất thiêng liêng và huyền thoại, mảnh đất đau đáu trong tôi suốt cả cuộc đời”.
Mong muốn lớn nhất của ông trong Một thời Quảng Trị là góp phần tôn vinh dân tộc và quân đội thông qua mảnh đất Quảng Trị đầy máu và lửa, đồng thời là để tri ân đồng đội, đồng bào đã vượt qua mọi thử thách hiểm nguy để chiến đấu giành, giữ từng tấc đất thiêng, trong đó nhiều người đã hy sinh, tên tuổi của họ đã trở thành bất tử.
Những đêm hành quân trong mịt mùng khói lửa; những ngày ẩn sâu vào lòng đất mẹ để che mắt đối phương, những giờ phút lặng phắc, nín thở chờ trận chiến, tưởng như trái tim cùng thời gian ngưng lại; những trận chiến đấu quả cảm thiêu cháy đối phương bằng ngọn lửa hờn căm; những niềm vui ngất trời khi lá cờ chiến thắng tung bay, và cả những giọt nước mắt nghẹn ngào, đau thắt khi lặng lẽ tiễn đưa đồng đội về nơi an nghỉ.
Tất cả, tất cả đều được tái hiện chân thực và chắt lọc, giản dị và sinh động trong “Một thời Quảng Trị”.
Một cuốn hồi ức có giá trị của ngày hôm qua, hôm nay và cả thế hệ mai sau hiểu thêm về đất và người Quảng Trị thời chiến tranh. Sách gồm 7 chương, tác giả dành chương đầu tiên “Hòai niệm về chiến trường xưa và đồng đội” nói về cuộc hội thảo cùng tên, và Chương cuối cùng “Trên mặt trận mới” - để nói về bước trưởng thành của mình.
5 chương trọng tâm mô tả một cách chi tiết diện mạo cuộc chiến ở vùng giới tuyến gió và cát khốc liệt Quảng Trị: Bắc Quảng Trị trong cuộc tiến công năm 1968, Chiến dịch phản công Đường 9 - Nam Lào, Giải phóng Quảng Trị 1972, đập tan tuyến tử thủ Bắc Sài Gòn.
Bằng tâm thế của một người trong cuộc, trực tiếp cầm súng và chỉ huy chiến đấu suốt những năm tháng đỉnh cao của ác liệt chiến tranh, đồng thời bằng nhãn quan của một nhà quân sự, nên những chi tiết trong tác phẩm khi được kể ra, đã mang tới người đọc nhiều thông tin, hiểu biết về chiến trận cực kỳ thú vị.
Các trận đánh được mô tả rất chi tiết, sống động của một người chép sử. Từ chiến lược, chiến thuật của quân đội Mỹ, quân đội Sài Gòn tung ra ở chiến trường Quảng Trị như: Cuộc hành quân Lam Sơn 719, Mùa hè đỏ lửa 1972, Chiến thuật Trâu Rừng năm 1969-1970, chất độc hóa học như khai quang, diệt cỏ… Đến các quân, binh chủng, phiên hiệu của đối phương có mặt tại chiến trường Quảng Trị: Sư đòan 25 “Tia chớp nhiệt đới”, Thủy quân lục chiến, Pháo binh, Bộ binh cơ giới… Cùng nhiều phương tiện chiến tranh hiện đại, tinh nhuệ: Máy bay B.52, B.57, phản lực, tiêm kích, trinh sát OV0, L19, bom đào, bom phá, bom phạt, bom dù, pháo càng, pháo khoan, mìn định hướng.
Và cũng từ cuốn hồi ký này mà những địa danh của Quảng Trị gắn với những trận quyết chiến, những chiến công của quân dân Quảng Trị được biết chi tiết như: Địa đạo Vĩnh Mốc, Dốc Miếu, Khe Sanh, Thành Cổ, Sông Thạch Hãn, Đường 9, Lao Bảo, Đồi Không Tên, Đồi Tròn, Đồi Mâm Xôi …
Một thời Quảng Trị là những trang viết đầy xúc động khi kể về đồng đội, về những chiến công, là sự hy sinh để bảo vệ từng tấc đất, từng điểm chốt … Chiến tranh không chỉ có chiến thắng mà còn là sự hy sinh mất mát, là những người đồng đội vĩnh viễn nằm xuống mà thậm chí không có được sự nguyên vẹn thân thể.
Những cái tên, những con số thương vong, hy sinh sau mỗi trận đánh không chỉ là sự tỉ mỉ của một người chép sử, mà như là ghi lại hồi ức để khắc sâu hình ảnh đồng đội trong trái tim của tác giả. Có lẽ thế mà những cái tên có độ chính xác cao, không chỉ quê quán, tên đơn vị, chức danh mà cả nơi được chôn cất, dù lúc đó cuộc chiến vẫn đang rất ác liệt.
Sau khi “Một thời Quảng Trị” được phát hành, đã có không biết bao nhiêu người đã “tìm” thấy người thân của mình từ trang sách, rồi đi tìm phần mộ và đã “gặp”. Và cũng từ trang sách, không ai có thể thờ ơ khi đọc những con số thống kê tưởng như lạnh lùng, nhưng thực chất ẩn chứa nỗi đau, cái quặn thắt trái tim, là rưng rưng nước mắt không chỉ của riêng thân nhân những người đã ngã xuống mà là của những người Việt Nam hôm nay.
Chỉ riêng dải đất Quảng Trị khi kết thúc chiến tranh có tới 72 nghĩa trang, với 60.000 liệt sĩ. Trong đó Nghĩa trang liệt sĩ Trường Sơn có 10.263 mộ chí, Nghĩa trang Đường 9 có 10.420 liệt sĩ… có hai nghĩa trang không mộ nữa là mảnh đất Thành Cổ và lòng sông Thạch Hãn.
Kính thưa các quý vị và các bạn !
Thượng tướng Nguyễn Huy Hiệu đã khẳng định: “Khi ta đứng trên đất Quảng Trị, ta dễ tìm thấy cội nguồn tình cảm và sức mạnh con người. Về chiến trường xưa không phải chỉ dành cho những ai đã từng có mặt ở đây trong chiến trận mà là cho mọi người, cho các thế hệ người Việt Nam và cả người nước ngoài”.
Thượng tướng đã gọi Quảng Trị là “Cõi thiêng trong tâm khảm nhân loại tiến bộ”. Một thời Quảng Trị như một nén tâm nhang thắp lên trước anh linh đồng đội một thời cùng ông sát cánh chiến đấu, đồng cam cộng khổ, mãi mãi hòa máu thịt của mình vào với đất, với nước của Quảng Trị đã đi vào thơ ca với nỗi buồn sâu sắc.
Đò xuôi Thạch Hãn ơi… chèo nhẹ!
Đáy sông dưới đó bạn tôi nằm
Hóa tuổi hai mươi thành sóng nước
Vỗ yên bờ mãi mãi ngàn năm.
Chiến tranh là thế! Một thời Quảng Trị là thế! Xin hàng ngàn, ngàn lần hôn vào lòng đất mẹ - Mảnh đất “Lớp lớp địa tầng, đồng đội chúng tôi đây”. Lời thơ giản dị mà sâu sắc biết bao. Đó chính là lời nhắn gửi tới mọi thế hệ. Hãy luôn nhớ và nghiêng mình bên dòng sông thiêng, nơi tuổi xuân của các anh hùng, liệt sĩ đã trở thành bất tử.
Thư viện tỉnh Hà Nam, Trân trọng giới thiệu cùng quý bạn đọc !
Tác giả: Hà Hằng